Së pari dua të theksoj se folja them është një folje e parregullt në gjuhën shqipe dhe e kam trajtuar këtë gjë në një shkrim tjetër kur kam paraqitur foljet e parregullta në gjuhën shqipe. Përdorimi i saj në gjuhën shqipe është lehtësisht i gabueshëm, ndaj në këtë shkrim dua t’i kushtoj një paraqitje më të hollësishme duke e zgjedhuar në kohë dhe mënyra të ndryshme dhe në krahasimi me folje të tjera të ngjashme me të.

     Shpeshherë kam vënë re se njerëz të shtresave të ndryshme e përdorin në formën e rregullt, por shumë edhe në formën e gabuar. Këtë e kam vënë re si tek përsonalitete të elitave, ashtu edhe tek ata të shtresave të mesme dhe të ulëta, në se mund t’i quaj kështu njerëzit e thjeshtë. Pikërisht kjo gjë më nxiti t’i kushtoj vëmendje të veçantë kësaj foljeje dhe konkretisht rasti kur një nga moderatoret e njërës nga mediat më të mëdha shqiptare të shqiptojë shprehjën: “Po thoja që…” dhe kështu e vazhdoi fjalinë e tij që këtu nuk po e sjell të plotë. Dua të shtoj këtu se ky moderator gëzon respektin tim maksimal përsa i përket përdorimit të saktë të gjuhës shqipe, por mbi të gjitha për këmbënguljen e tij për ta saktësuar gjuhën edhe tek bashkfolësit e tij dhe këtë gjë e kam vënë re me dhjetëra herë.

    Është e vërtetë se në gjuhën shqipe ka shumë fjalë që janë lehtësisht të gabueshme në përdorimin e tyre në të folur për arsye të traditës së përdorimit të tyre nga njerëz të ndryshëm. Kështu mund të përmendim mbiemrin “e madhe- të mëdha- të mëdhaja” apo përemri pronor”ynë-jonë” si vendi ynë-vendi jonë. Kështu edhe folja “them” thosha-thoja përdoret në të dy standardet. Ndoshta nga tradita, por edhe mundet nga padituria. Gjithsesi, këtu më poshtë po paraqes tabelën e zgjedhimit të kësaj foljeje në mënyra dhe kohë të ndryshme për ta kuptuar se si ndryshon gjatë përdorimit në kohë, vetë, numër dhe mënyrë.

                                        Mënyra Dëftore

  Koha e tashme       e pakryera         e kryera e thjeshtë     e ardhshmja

 

Unë       them           thosha                thashë                       do të them

Ti          thua            thoshe                the                             do të thuash

Ai/ajo    thotë           thoshte               tha                            do të thotë

Ne          themi          thoshim             thamë                        do të themi

Ju          thoni           thoshit               thatë                          do të thoni

Ata/ato  thonë          thoshin              thanë                          do të thonë

 

                       Kohët e përbëra të mënyrës dëftore

                     Pjesorja e foljes është thënë

 

E kryera         e kr. e plotë   kr. e tejshkuar   e ardhshmja e përparshme

Unë    kam           kisha                   pata             do të kemë (thënë)

Ti         ke          kishe                  pate                    do të kesh (thënë)

Ai/ajo   ka         kishte                 pati                     do të ketë (thënë)

Ne        kemi      kishim               patëm                  do të kemi (thënë)

Ju        keni       kishit                 patët                    do të keni (thënë)

Ata/o   kanë      kishin                patën                   do të kenë (thënë)

Këtu tek kohët e përbëra në tabelë nuk e kam vendosur pjesoren pas çdo folje ndihmëse në kohët e tjera veç tek e ardhshmja e përparme dhe lexuesi duhet ta nënkuptojë atë (unë kam thënë…    kisha thënë….pata thenë; ti ke thënë…etj. dhe kështu do të vazhdoj edhe tek mënyrat e tjera

                                  Mënyra Lidhore

 

           E tashmja                                             E pakryera

Unë       të them                                                të thosha

Ti          të thuash                                             të thoshe

Ai/ajo    të thotë                                                të thoshte

Ne          të themi                                               të thoshim

Ju          të thoni                                                të thishit

Ata/o     të thonë                                                të thoshin

 

                     Kohët e përbëra të mënyrës lidhore

 

             E kryera                                             E kryera e plotë

Unë       të kemë thënë                                     të kisha thënë

Ti          të kesh  “   “                                       të kishe “   “

Ai/ajo    të ketë  “  “                                        të kishte  “  “

Ne          të kemi “  “                                       të kishim “  “

Ju          të keni  “  “                                       të kishit   “  “

Ata/o     të kenë “  “                                        të kishin  “  “

 

                                Mënyra Kushtore

 

            E tashmja                                        E kryera

Unë      do të thosha                                    do të kisha thënë

Ti         do të thoshe                                     do të kishe thënë

Ai/ajo   do të thoshte                                   do të kishte thënë

Ne         do të thoshim                                 do të kishim thënë

Ju         do të thoshit                                    do të kishit thënë

Ata/o    do të thoshin                                   do të kishin thënë

 

                               Mënyre Habitore

 

    E tashmja                e pakryera                 e ardhshmja

Unë         thënkam          thënkësha             do të thënkam

Ti            thënke              thënkëshe             do të thënke

Ai/ajo      thënka             thënkësh               do të thënka

Ne            thënkemi         thënkëshim           do të thënkëmi

Ju            thënkeni          thënkëshit             do të thënkëni

Ata/o       thënkan           thënkëshin            do të thënkan

 

                             Kohët e përbëra të habitores

 

        E kryera                                               e kryera plotë         

Unë    paskam thënë                                    paskësha thënë         

Ti       paske    “  “                                       paskëshe   “  “ 

Ai/ajo paska   “  “                                       paskësh     “  “

Ne      paskemi “  “                                      paskëshim “  “

Ju      paskeni  “  “                                      paskëshit   “  “

Ata/o  paskan  “  “                                      paskëshin  “  “

Siç shihet edhe mënyra habitore ka katër kohë: dy të thjashta dhe dy të përbëra, ose më saktë deri më sot jan studjuar në shkolla vetëm katër kohë, por në të vërtetë, në gjuhën shqipe ekziston edhe koha e ardhshme e mënyrës habitore dhe secili mund ta provojë lehtas ta përdorë në fjali me kuptim të plotë, ndaj edhe unë e kam trajtuar aty me shkronja të veçanta për të bërë dallimin. Për ta pasur sa më të qartë, po sjell një shembull me fjali për kohën e ardhshme: Nesër në miting do të flitkan shumë përsonalitete dhe do të thënkan mjaft gjëra për problemet që e shqetësojnë popullin. Aty do ta thënkam edhe unë fjalën time.

 

                             Mënyra Dëshirore

 

       E tashmja                                         e kryera

Unë      thënça                                          paça thënë

Ti         thënç                                            paç    “  “

Ai/ajo   thëntë                                          pastë  “  “

Ne         thënçim                                       paçim “  “

Ju         thënçi                                           paçi    “  “

Ata/o     thënçin                                        paçin  “  “

 

                              Mënyra Urdhërore

 

Ti      thuaj!                                  Ju       thuani!

    Nga tabela e mësipërme shohim se folja them në kohën e pakryer del: thosha; thoshe; thoshte; thoshim; thoshit; thoshin dhe jo; thoja;thoje;thonte;thonim;thonit;thonin dhe as thoshja;thoshje; thoshnim;thoshnit;thoshnin. Këta jan‰ forma të gabuara që shpesh njerëz të ndryshëm edhe i përdorin në të folurin e përditshëm. 

     Forma te pashtjelluara si pjesorja; pakajorja dhe përcjellorja dalin njësoj si foljet e tjera veç me pjesoren thënë

Paskajorja: për të thënë;     përcjellorja: duke thënë.

     Siç shihet më sipër edhe nga tabelat e zgjedhimit, por edhe nga paraqitja e pjesores forma e rregullt e kësaj foljeje në format e pashtjellura është thënë dhe jo thënur, ashtu si disa folje të tjera në gjuhën shqipe si: bie-rënë; lë-lënë; zë-zënë; vë-vënë; etj.dhe asnjëherë rënur; lënur; zënur; vënur.

     Për analogji po kujtojmë zgjedhimin e foljes kam dhe këtu unë nuk po krijoj një tabelë enkas për këtë folje, por lexuesit i rekomandoj t’i kthehet edhe një herë tabelës dhe të shikojë se si formohen kohët e përbëra të foljes them dhe aty do ta gjejë zgjedhimin e kësaj foljeje(kam) duke i përkthyer kohët e përbëra me të thjeshtat dhe përkatësisht: e tashmja me të kryerën; e pakryera me të kryerën e plotë; e kryera e thjeshtë me të kryerën e tejshkuar; e ardhshmja me të ardhshmen e përparme. Po të shihet me kujdes ka një ngjashmëri mjaft të madhe mes këtyre dy foljeve në format gramatikore që marrin në kohët, vetat dhe mënyrat përkatëse.

      Këtu unë nuk kam trajtuar diatezën pësore, por dihet se kohët e përbëra tek çdo folje në diatezën pësore formohen nga pjesorja e secilës duke i paraprirë nga folja ndihmëse jam(jam mësuar; je…; është…jemi; jeni; janë mësuar; apo isha…; ishe…; ishte…etj. mësuar). Këtu nuk po ndalem ta krijoj tabelën e plotë, pasi do të ngarkohej shkrimi me një ngarkesë të madhe të panevojshme dhe ia lë në dorë lexuesit ta krijojë vetë duke përdorur foljen ndihmëse “jam”, por ajo që dua të theksoj se ngjashmëria e foljes them me foljet kam dhe jam është mjaft e dukshme.